✒ Zo maak je een dada-gedicht

.
Tristan Tzara bedacht het, Yeju Choi doet het voor:

In de Nederlandse versie gaan de knip­sels in een hoge hoed. Ook daar­mee heel voor­zich­tig schudden!

Tekst van het gedicht: Frans, Engels
Over dada, + Nederlandse vertaling van het gedicht
Over Tristan Tzara

✒ Magisch recept

Heksen roeren in hun ketel

Schrijfidee met een snufje hekserij

Er zijn dingen die nou eenmaal niet kunnen.
Maar soms denk je: ik wou dat ik kon toveren – dan wist ik wel wat ik zou doen!

Wat zou jij voor elkaar willen krijgen of willen veranderen? (Bijvoorbeeld op het gebied van liefde, schoonheid, talenten, geld, gezondheid, geluk, gemak…)
Kies één wens uit.

✒︎

Schrijf die wens, in één of twee woorden, midden op een groot vel papier.

Maak dan een associatiespin: laat vanuit het midden slierten groeien van de woorden die achtereen­volgens in je opkomen, met cirkels eromheen en pijlen ertussen. Dat is magisch, dat helpt :-)

Als er niets meer komt, begin je een nieuwe sliert. Tot het hele vel vol is.

✒︎

Welke woorden uit je associatiespin brengen je op ideeën voor passende ingrediënten?
Welke bewerkingen passen bij jouw magische doel?

✒︎

Een echt heksenrecept uit de middeleeuwen:

HOE KRIJG JE EEN MEISJE ZOVER DAT ZE IN HAAR HEMD DANST

Men neme wilde marjolein, zuivere oregano, wilde tijm, verbena, myrteblaadjes, samen met drie blaadjes van de noteboom en drie kleine scheuten venkel, een en ander geplukt in de Sint-Jans-nacht, in de maand juni, voor zonsopgang.

Droog alles in de schaduw, vermaal het en haal het door een fijne zeef, en wil men dit aangename spel spelen, blaas dan de pulver in de lucht waar het meisje zich bevindt zodat ze het opsnuift, of laat het haar inhaleren als tabak; effect zal onmiddellijk volgen.

Een beroemde schrijver voegt eraan toe dat het effect des te zekerder zal zijn als je dit ondeugende experiment uitvoert op een plek waar lampen branden die worden gevoed met het vet van hazen of jonge bokjes.

Uit: Wonderlijke geheimen van Albertus Magnus (geciteerd door Julio Cortázar in Reis om de dag in tachtig werelden)

✒︎

Voor extra inspiratie:

– Steek je neus in je kruidenrek of je kruidentuintje. Of bezoek een kloostertuin.
– Raadpleeg de Wikipedia-lijst van wilde planten: klik.

✒︎

De tekst van een recept zit ongeveer zo in elkaar:

Titel: Wat moet het worden en waar is het voor?

– Wat heb je nodig?
– Wat moet je daarmee doen?
– Waar moet je bij de bereiding speciaal op letten?
– Hoe dien je het op? (En eventueel: bij wat voor gelegenheid?)

✒︎

Schrijf op basis van dit stramien je eigen magische recept.

Ik ben benieuwd!
Nieuwsbriefmeisje
Af en toe een schrijfidee in je mailbox?
Meld je aan voor mijn tips & nieuwtjes.

Deel dit schrijfidee gerust met anderen, maar vermeld dan wel mijn naam.
Licentie: CC by-nc-sa. Commercieel gebruik is niet toegestaan.

✒ Tips van de Dichtpiet

illustratie: Daan Hoeksema (1879-1935)

Een geslaagd sinterklaasgedicht maken is minder lastig dan het lijkt. Beperk je tot één onderwerp, maak het jezelf niet te moeilijk, en hou rekening met je publiek!

Maak van een mug een olifant

Streef niet naar volledigheid of relevantie. Wat oom Henk dit jaar allemaal heeft meegemaakt, weten we wel. (Of juist niet. Dan kun je de plank akelig misslaan.)

Ga liever uit van iets kleins en overzichtelijks. Haar afgeknipt, sleutels verloren, paardrijles, enkel verstuikt, altijd een rode sjaal om. Dat werk. Met overdrijving en ironie is van iedere prozaïsche mug een poëtische olifant te maken.

– Verwacht niet dat Sint je nog herkent als je telkens een ander kapsel hebt!
– Hoe zou een wereld zonder sleutels eruitzien?
– Sints herinneringen aan zijn eerste schimmelrijles.
– Welke blessures kan Piet wel niet oplopen op het dak?
– Ode aan rood.

Hou het kort, hooguit één kantje.

✒︎

Bepaal eerst je onderwerp:

– eigenschap/belevenis van de ontvanger?
   (baard, slordigheid, dieet, examen, kat, dansles)
– kenmerk/betekenis van het cadeau?
   (zorgt voor …, helpt tegen …, past bij …, lijkt op …)
– actualiteit?
   (chocola maakt gelukkig, robots rukken op)

✒︎

Kies dan een passende vorm:

Zonder rijm
– dialoog?
   (voer Sint, Winkelpiet, Inpakpiet enz. sprekend op)
– naamdicht/acrostichon?
   (beginletters van versregels vormen naam of kreet)

Met rijm
– bestaand (sinterklaas)versje als stramien?
   (volg het metrum, handhaaf de herkenningsregels)
– rijmschema abcb of abca?
   (veel mogelijkheden, soepel en onnadrukkelijk)

✒︎

Besteed aandacht aan de presentatie:

Geef de ontvanger houvast bij het voorlezen. Moet de tekst gezongen worden? Zet dat er dan boven. Markeer zo nodig woorden die beklemtoond moeten worden. Laat bij een acrostichon de beginletters opvallen, anders heb je voor niks gezwoegd :-)

Handschrift
Alleen doen als je echt een leesbaar handschrift hebt! Schrijf extra duidelijk en niet te klein.

Print
Kies een ‘gewoon’ lettertype, geen sierletters. Iets groter corps, ruime regelafstand, heldere lay-out.

Nieuwsbriefmeisje
Af en toe een schrijfidee in je mailbox?
Meld je aan voor mijn tips & nieuwtjes.

Deel deze tips gerust met anderen, maar vermeld dan wel mijn naam.
Licentie: CC by-nc-sa. Commercieel gebruik is niet toegestaan.

✒ Overal een antwoord op

banaan - foto: Jason Gulledge @ Flickr, CC by

Schrijfidee: Zet je tanden in een vreemde vraag

Geen fijnere schrijfimpuls dan een rare vraag.
En zo’n vraag hoef je niet eens zelf te verzinnen! Deze tien vond ik op het internet: *

– Dromen slakken ook?
– Kun je pingpongen op de maan?
– Waar blijven gedachten?
– Wat gebeurt er als het op aarde plotseling helemaal stopt met waaien?
– Plassen vissen?
– Hoe weet een pijnstiller waar je pijn hebt?
– Oudejaarsvuurwerk moet kwade geesten verdrijven. Maar goede geesten dan: zijn die knalvast?
– Weten bomen waar andere bomen staan? Hoe komt het dat ze elkaar niet raken of verdrukken?
– Tot hoever kun je tellen?
– Hadden mensen vroeger een staart?

*) Op goeievraag.nl en op de website van de Nationale Wetenschapsquiz.

✒︎

Kies één vraag uit – liefst eentje waarbij je niet wordt gehinderd door enige kennis van zaken – en noteer:

– een voor de hand liggend antwoord,
– een vergezocht antwoord,
– een oliedom antwoord,
– een superslim antwoord,
– een vreselijk vaag antwoord,
– een uitermate exact antwoord.

✒︎

Bedenk bij enkele of alle antwoorden verschillende (goede, slechte, enz.) argumenten.

✒︎

Wat wordt het?
Een gedicht, met de uitgangsvraag als titel?
Een liedtekst, met een vragend refrein en antwoordende coupletten (of andersom)?
Of nog iets anders?

Ik ben benieuwd!

Nieuwsbriefmeisje
Af en toe een schrijfidee in je mailbox?
Meld je aan voor mijn tips & nieuwtjes.

Deel dit schrijfidee gerust met anderen, maar vermeld dan wel mijn naam.
Licentie: CC by-nc-sa. Commercieel gebruik is niet toegestaan.

✒ Plaats delict

 
Schrijfidee voor de Maand van het Spannende Boek:
Blauwe deur
Wat denk je:

– Bij wat voor huis of gebouw hoort deze deur?
– Waar staat dat huis of gebouw?
– Zijn er geluiden te horen als je erlangs loopt?
– Wat is er te zien door de ramen?

✒︎

Bekijk de foto nog eens goed (klik); misschien vallen je nu meer details op.
Het is belangrijk dat je dit allemaal noteert. Achter deze deur is namelijk een moord gepleegd.

✒︎

Wat voor gruwelijks heeft zich afgespeeld achter die deur…? Jouw speurder* komt binnen en vóelt dat het niet koosjer is.
Schrijf die scène, waarin het vooral om sfeer en intuïtie gaat.

*) Sherlock Holmes, Miss Marple, Peter R. de Vries, Sarah Lund… of iemand van wie we ​nog nooit gehoord hebben?

✒︎

Vervolgens ontdekt je speurder iets waardoor hij/zij wéét dat het niet koosjer is.
Schrijf ook die scène, waarin hersenwerk wordt verricht.

✒︎

Lees beide teksten over.
Schrap en herschrijf. Probeer te vertonen i.p.v. te vertellen.

✒︎

Wat wordt het: een thrillerfragment, een interview, een politierapport? Of nog iets anders?

Ik ben benieuwd!

Nieuwsbriefmeisje
Af en toe een schrijfidee in je mailbox?
Meld je aan voor mijn tips & nieuwtjes.

Deel dit schrijfidee gerust met anderen, maar vermeld dan wel mijn naam.
Licentie: CC by-nc-sa. Commercieel gebruik is niet toegestaan.

Roos leest YA Lit:
van Lauren Kate tot John Green

tweemaal Roos - foto's: © Judy Elfferich, all rights reserved
Roos van Rijk (16) zit in 3 havo, doet aan acrobatiek (productiegroep Circus Rotjeknor) en leest sinds haar twaalfde ‘young adult literature’. Ik vroeg haar om een interview.

.
Jij bent een echt leesbeest hè?

Ja! Ik lees vijf à tien boeken tegelijk. Niemand die ik ken doet dat. Anderen kijken films. Ik wil altijd het boek lezen voordat ik de film zie.

En er zijn boeken die ik wel tien keer heb gelezen. Bijvoorbeeld The Hunger Games. Dat zijn drie delen. Die heb ik eerst in het Nederlands gelezen, toen in het Engels, en daarna het laatste deel nog een keer.

Mijn ouders zijn allebei gek op lezen, dat is op mij overgeslagen. Ik herinner me nog wel dat ik heel in het begin lezen niet leuk vond. Maar toen mijn hersens echt gingen begrijpen hoe je moet lezen (zo dat je de woorden in één keer herkent en vasthoudt), toen kreeg ik de smaak te pakken.

.
Wat was de eerste Engelse YA Lit die je las?

Twilight. Die serie had ik al in het Nederlands gelezen. Daarna was het Engels niet moeilijk. Dat ging meteen goed. Ik kende het verhaal al. En ik vond Engels lezen interessant. Als ik een woord niet wist, vroeg ik het aan m’n moeder.

.
Hoe en waar vind je boeken die je wilt lezen?

Ik ga naar de bieb en ik kijk op internet naar de top-tiens van boekwinkels (behalve die van Bruna, de boeken daarin vind ik te kinderachtig).

Vooral zoek ik naar Engelse boeken. En die lees ik het liefst gewoon in het Engels, want ze zijn soms raar vertaald. Dat voelt zo nep, net als de nagesynchroniseerde stemmen bij Harry Potter.

YA Lit lees ik sinds m’n twaalfde. En ik blijf het nog een hele tijd lezen, denk ik. Zeker tot ik twintig ben.

.
Ben je verslaafd?!

Een beetje wel :-)
Het is fijn om je eigen beeld van iets te maken. Je eigen voorstelling van een plek, een andere wereld dan die waar je zelf in zit. Ook als je down bent: dan kun je even ergens heen waar het wél goed gaat.

In mijn hoofd mix ik het boek met de echte wereld. Bijvoorbeeld de tuchtschool in Fallen. Die zie ik voor me als mijn eigen school, maar dan anders.

.
Fallen?
Fallen, cover

.
Dat was de eerste YA-serie die ik las. In het Nederlands, toen nog.
Ik zag het eerste deel in de boekwinkel, de flaptekst sprak me aan:
onmogelijke liefde, spanning en dood :-)

Deze serie blijf ik herlezen!
Als ik geen zin heb in een ander boek, of niet weet wat ik moet lezen,
dan grijp ik er weer naar. Bepaalde stukjes wil ik steeds opnieuw.
 

Luce en Daniel zijn gevallen engelen en voor elkaar bestemd. De vier delen van de serie gaan over vier levens van Luce. Telkens sterft ze na hun eerste kus, maar komt terug en ontmoet Daniel opnieuw. In elk volgend leven is Luce alles vergeten. Daniel sterft niet, wordt niet ouder en onthoudt alles.

.
Wat heb je door Fallen voor nieuws ontdekt?

Fallen is nog meer een andere wereld dan een boek altijd al is. Het gaat over oprechte liefde in plaats van ‘gewoon’ over liefde en seks. Het verhaal speelt zich af op een hoger niveau. Die voorbestemming en die engelen, dat is romantisch.

.
Wat vind je de mooiste scène?

Als Luce na het zwemmen ‘vleugels’ ziet bij Daniel – later blijkt dat hij die echt heeft.

.
Zijn die YA-boeken allemaal zo fantasy-achtig?
The Fault in Our Stars, cover

.
Nee, het laatste boek dat ik heb gelezen is juist heel realistisch. The Fault in Our Stars gaat over de liefde tussen twee jongeren met kanker.

Het is vanuit de hoofdpersoon zelf geschreven, in de ik-vorm. Je zit echt in haar, in haar gedachten. Het is een moeilijker boek, met een heftiger onderwerp, intenser. En met meer moeilijke woorden.
 

Hazel is zestien of zeventien en heeft al sinds haar twaalfde kanker. Ze verzet zich tegen hoe er vaak tegen kanker aan wordt gekeken. ‘Kanker is een bijwerking van de dood. En depressie ook.’ Dat is een citaat uit Hazels lievelingsboek, An Imperial Infliction van Peter van Houten. De hoofdpersoon in dat boek is ook realistisch in de kijk op haar leven en ziekte.

Er zit veel relativering in The Fault in Our Stars. Bijvoorbeeld: Hazel noemt haar zuurstoftank Philip, samen met hem kijkt ze naar America’s Next Top Model.

Via een ‘support group’ leert Hazel Augustus (Gus) kennen, die door kanker een been heeft verloren. Ze worden verliefd en Gus gebruikt zijn ‘laatste wens’ om Hazel mee te nemen naar Amsterdam, zodat ze Peter van Houten kan ontmoeten. P. v. H. blijkt een zak, een zuiplap. Dan komt bij Gus de kanker terug, en hij gaat dood.

.
Zoek je woorden op als je zo’n moeilijk boek leest?

Nee, opzoeken is gedoe, dan moet je eruit, dat wil je niet. Dus meestal lees ik gewoon door. De context helpt vaak, net als bij een Nederlands boek. Ik vraag ook nog steeds af en toe een woord aan mijn moeder of aan mijn vader.

.
Welke scène is je het meest bijgebleven?

Dat Hazel soms Gus’ echte been tegen het hare voelt en soms zijn nepbeen. En hun eerste zoen, in het Anne Frank Huis. En dat Gus zijn ‘dodenpak’ (gekocht voor in de kist) draagt als ze uit eten gaan. En de metafoor van Gus’ eeuwige onaangestoken sigaret: ‘Je stopt het dodelijke in je mond, maar je geeft het niet de macht om je te doden.’

.
Na ons gesprek leende Roos me The Fault in Our Stars. Ik heb het in één ruk uitgelezen en meteen de andere boeken van John Green besteld.

.
Lauren Kate, Fallen
John Green, The Fault in Our Stars
JG’s antwoorden op vragen over TFiOS

✒ Ondertussen ergens anders

‘Collage’, trompe-l’oeil, achttiende eeuw
Schrijfidee bij het thema van de komende Boekenweek:

Zoek combinaties van ‘groot’ en ‘klein’ nieuws. Uit de buitenwereld en privé.
Ga uit van een krantenkop die herkenning oproept:
    Sven Kramer heeft last van zijn rug –­­ Dat heb ik ook.
Of andersom, zoek een krantenkop bij je eigen nieuws:
    Onze kliko is zoek –­­ Ruimteafval veroorzaakt problemen.

✒︎

Kies één combinatie uit. Wat lijkt op elkaar? Wat is anders?
(Zou Sven óók hulp nodig hebben bij het aantrekken van zijn sokken?)
Welke overeenkomst kun je benadrukken? Welk contrast kun je extra aanzetten?
Overdrijven mag!

✒︎

Bouw je tekst als volgt op:

KOP

Alinea over het ene nieuwsfeit
(klein of groot)

Kopje dat begint met Ondertussen…

Alinea over het andere nieuwsfeit
(groot of klein)

Alinea waarin je beide nieuwsfeiten verbindt

✒︎

Ben je uitgegaan van ‘groot’ nieuws?
Dan kan het kopje boven de tweede alinea bijvoorbeeld worden:
Ondertussen in de Ligusterlaan, Ondertussen bij de bakker, Ondertussen op mijn balkon

Ben je uitgegaan van ‘klein’ nieuws?
Dan kan het kopje boven de tweede alinea bijvoorbeeld worden:
Ondertussen bij de NASA, Ondertussen op het Binnenhof, Ondertussen op het Boekenbal

✒︎

Wat wordt het: een column, een dialoog, een strip? Of nog iets anders?

Ik ben benieuwd!

Nieuwsbriefmeisje
Af en toe een schrijfidee in je mailbox?
Meld je aan voor mijn tips & nieuwtjes.

Deel dit schrijfidee gerust met anderen, maar vermeld dan wel mijn naam.
Licentie: CC by-nc-sa. Commercieel gebruik is niet toegestaan.

✒ Eigenwijs van A naar B

.
Filmpje waar je vrolijk van wordt, voor ‘peuters van alle leeftijden’!
Dat werkt aanstekelijk…

Schrijfoefening:
1. Kies één van-A-naar-B-figuurtje uit.
2. Wat voor type is het? Geef hem een eigenwijze naam.
3. Hoe pakt hij het aan, hoe beweegt hij? Bedenk daar een nieuw woord voor.
4. Gebruik die naam en dat woord in een versje of ultrakort verhaal over het gekozen figuurtje.
5. Zoek naar een vorm die zijn karakter weerspiegelt: wat voor tempo, wat voor ritme past bij hem?

Zo maak je een liedje

.
Songwriter Monty Harper maakte een prezi* over het ontstaansproces van zijn liedje Super Scientist. Van idee tot eindresultaat. In tekst, beeld en geluid.

Klik op de pijl om de presentatie te starten. Kies dan (via More) voor Autoplay. (Of gebruik de pijlen, als je de gezongen gedeelten helemaal uit wilt horen.)

.
*) presentatie in Flash; alle informatie staat in één vlak en wordt achtereenvolgens getoond door in- en uitzoomen.