Schrijftips

.
Veel mensen willen graag schrijven, zijn enthousiast, hebben goede ideeën, maar… ‘ik kom er niet aan toe’, ‘ik loop halverwege vast’, ‘ik ben nooit tevreden over mijn tekst’.

Tja, hoe pak je een schrijfklus aan, hoe houd je de moed erin en hoe bereik je het beste resultaat?

Schakelen

Wat gebeurt er in het hoofd van een schrijver?
Een heleboel tegelijk.

Flower en Hayes ontwikkelden een cognitief-psychologisch model voor het schrijfproces, op basis van onderzoek waarbij ze schrijvende mensen hardop lieten denken.
Wat bleek? Schrijven is schakelen: tijdens een schrijftaak wissel je voortdurend van rol. Je kunt niet tegelijkertijd tekst produceren en diezelfde tekst beoordelen. Wie dat toch probeert, vervalt (afhankelijk van zijn aard) in oeverloosheid of zelfcensuur. Het is dus cruciaal dat je jezelf toestaat afwisselend schrijver en lezer te zijn.

Probeer tijdens het produceren van tekst je oordeel uit te stellen. Zoek naar een welwillende houding, alsof dat schrijvertje in je hoofd een kind is.

Bij het lezen van je eigen tekst is het juist de kunst kritisch te zijn, je ijdelheid te laten varen. Kijk ernaar alsof hij niet van jou is. Dat zal beter lukken als je hem even hebt laten liggen. Ook een andere omgeving (de trein, de tuin) geeft een frisse blik.

Laten stromen

Maak het jezelf niet onnodig moeilijk!
Tien tips voor een vloeiender schrijfproces:

1
Ga uit van een plan, maar houd daar niet krampachtig aan vast. Doen levert nieuwe ideeën op, voor zowel inhoud als vorm.

2
Je hoeft niet bij het begin te beginnen. Begin ergens waar je een aanknopingspunt hebt, of bij iets waar je nieuwsgierig naar bent.

3
Blijf niet hangen in een kromme zin of rafelige gedachtegang. Je kunt ze later repareren.

4
Breng structuur aan door vragen te formuleren als uitgangspunt voor je alinea’s of hoofdstukken. Zet ze in een logische volgorde en beantwoord ze; schrap daarna eventueel de vragen.

5
Stem je taal en verhaal af op je publiek, maar onder- of overschat je lezers niet.

6
Wees eigenwijs. Een persoonlijke tekst spreekt aan.

7
Lees je tekst hardop. Je hoort dan vanzelf waar hij onlogisch is of niet lekker loopt.

8
Buit de mogelijkheden van je tekstverwerkingsprogramma uit. Sla varianten op. Knip en plak. Maak gebruik van woordenteller en synoniemensuggesties.

9
Zoom in (op woordkeuze, interpunctie, alinea-indeling; één ding tegelijk) en zoom uit (is je tekst consistent, zit er genoeg lucht in?).

10
Geen zin meer? Ga fietsen, wandelen of koken. Vaak krijg je juist dan die inval. Schrijven is niet alleen een bewust proces.

Splitsen

Maar daar heb je allemaal toch geen tijd voor? Die tekst moet af!

Voor het tijdsprobleem bedacht de Amerikaanse schrijfgoeroe Peter Elbow een elegante oplossing. Of je voor je schrijfklus een uur de tijd hebt of een jaar, maakt niet uit. Deel domweg de beschikbare tijd in tweeën.

In de eerste helft ga je divergeren: materiaal verzamelen, associëren en verrassende invalshoeken bedenken. Laat je geest vrij uitwaaieren, dwaal af, wijd uit, bekommer je niet om stijl of structuur.

Halverwege de deadline (wees streng voor jezelf!) ga je convergeren: selecteren welk materiaal bruikbaar is voor het beoogde doel en publiek, een indeling maken, ontbrekende gedeelten schrijven.

Kernzin zoeken

Nu heb je een ruwe versie van je tekst, waar je feedback op kunt vragen. Misschien ga je er zelf ook met andere ogen naar kijken als je weet dat iemand anders hem leest.

Vat je tekst in één zin samen. Inconsequenties, hiaten en overbodigheden vallen dan meteen op. Dat biedt houvast in de S.O.S.-fase (schrappen, omgooien, schaven).

Lezen

Klaar?
Dan heb je lekker weer eens tijd om te lezen…

Lees voor je plezier. Lees veel verschillende soorten teksten. Lees af en toe een tekst meer dan eens. Zo ga je verder kijken dan de inhoud en krijg je oog voor de vorm.

Veel succes en schrijfplezier!

.
© Judy Elfferich

.