Raadselrijm

Das Buch der Geheimnisse

Gevloekt wordt er om mij, gezucht!
Men zoekt me in de buitenlucht
aan zee of op de hei
maar ik zit altijd binnen,
je vindt me heel dichtbij.

Ik help je met beginnen
en breng je tot besluiten.
De klok valt stil als ik dat wil:
ik vang je in het ogenblik,
de tijd dikt in, zo’n macht heb ik.

Wat zou je moeten zonder mij?
Dan loop je vast in tobberij,
vervliegt je inspiratie.

Dus opgepast: hou mij goed vast!
Wanneer ik word verstoord
ben ik zo opgekrast…

Dan slaat een zeeman overboord,
een kok bakt een mislukte taart,
een ruiter kukelt van zijn paard,
geen slimmerd wint er nog een kwis
en darters gooien aldoor mis.

– En?
Kun je raden wie ik ben?
Men noemt mij: Concentratie.

© Judy Elfferich

Raadsels

grafsteen, detail
Ligt opa Lezer hier begraven?
Ja, dat moeten we geloven
want zijn naam staat op de steen.

Of is hij ergens anders heen,
met zijn Aaltje de Zanger
(die lag er al langer)
naar de eeuwigheid gevlogen?

Mijn opa stond vaak stil bij ’t raam
naar boven te staren. Dan zag hij vast háár
(hij pakte zijn zakdoek) en ook al die straten
die niet meer bestaan maar waarover ze steeds
op verjaardagen praatten. Mistroostig gezicht.

Die ene keer vroeg ik het: ‘Heeft u verdriet?’
‘Welnee meid, m’n neus jeukt. Ik kijk in de zon want
ik wacht op een nies.’

Hatsjoe! En toen: ‘Juud, jij houdt toch zo van raadsels?
Ik weet er nog eentje: Waar kan alles in?

Waar kan alles in?! – Echt, ik kon het niet raden,
ik peinsde me suf en deed ’s nachts geen oog dicht
tot hij me verklapte: ‘Het zijn je gedachten.’

Ja! Daarin past alles wat ik kan verzinnen,
probeer te begrijpen of niet wil vergeten.
Allicht horen ook alle raadsels daarbij
die Niek Lezer me opgaf,
die opa van mij.

© Judy Elfferich

.
Dit gedicht heb ik gemaakt voor ‘Herinnering Verlicht’, de tweejaar­lijkse avond­herdenking op begraaf­plaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam. Als een van de Witte Dichters* lees ik het daar voor aan bezoekers die op mijn witte-paraplu-met-lichtje afkomen.

Herinnering Verlicht 2017
Over Allerzielen

*) Witte Dichters is een project van Jos van Hest.

Raadselposters

.
Kruip in de huid van…
Dat was het thema van een groot kunstproject op basisschool De Uilenbrink in Veghel. Docenten van de school vormden koppels met gastdocenten uit verschillende kunstdisciplines. Samen met Uilenbrink-docent Suzan Peters gaf ik schrijfateliers aan kinderen van groep 7 en 8.

In de eerste les beantwoordden de kinderen in briefvorm de vraag: Welk dier zit er in jou?

brief in de maak

drie enveloppen

In de tweede les schreven ze een raadselversje over een zelfgekozen dier of ding. Na de feedbackfase (zo’n raadseltekst moet je even goed testen!) maakten ze daar in de derde les een poster van.

raadselposter

Raadselposters in de maak op basisschool De Uilenbrink

Computerpoëzie of nie?

Dichtende aap
Wat denk je: is dit poëziefragment geschreven door een mens of door een machine?

WHAT WOULD I DO WITHOUT THIS WORLD

what would I do without this world faceless incurious
where to be lasts but an instant where every instant
spills in the void the ignorance of having been
without this wave where in the end
body and shadow together are engulfed
[…]

– Wat is poëzie?
– Waaraan herken je een ‘echt’ gedicht?
– Is creativiteit iets specifiek menselijks?

Op bot or not kun je meedoen aan een poëtische Turingtest. Telkens moet je raden of een gedicht gemaakt is door een mens of een computer. Daarna krijg je te zien of je antwoord goed of fout is, en hoe de eerdere stemmen verdeeld zijn.

Quiz van 10 vragen: klik.
Free play: klik.
Zelf een (Engelstalig) gedicht indienen: klik.

(Het poëziefragment hierboven is van ‘the human Samuel Beckett’.)

Dicht mee met (o.a.) deze twee

Slau & Shake - afbeeldingen publiek domein
Taaltechnoloog Jan Landsbergen merkte dat hij gedichten soms te snel las.
Dus bedacht hij een spel om zichzelf, en anderen, te dwingen tot preciezer lezen.

Iedere dag krijg je een ander gedicht voorgeschoteld, regel voor regel.
Van sommige regels zie je alleen het begin; dat moet je aanvullen met woorden uit een lijst.
In de expertmodus bevat die lijst ook misleidende woorden.

Leuk? Speel dan ook eens Slauerhoffje: raad (uit drie mogelijkheden) zijn volgende regel.

Speel een gedicht
Slauerhoffspel

Eerder maakte Landsbergen een Engelse versie.
Extraatje daarbij: dichten met Shakespeare.

Play a poem
Make a Shakespeare sonnet