Who’s who

.
Lekker ritmisch ballonnenfilmpje waarin Benjamin Zephaniah zijn gedicht Who’s who voorleest, gemaakt door Williamson Curran om de Londense metro mee op te vrolijken.

Over Benjamin Zephaniah
Website Benjamin Zephaniah

Croquet met de Koningin

.
Anica Boulanger-Mashbergs gedicht The Queen’s croquet gaat over hoofdstuk 8 van Alice in Wonderland. Ze speelt erin met If, een klassieker van Rudyard Kipling.

Voor BoekieBoekie maakte ik een vertaling (klik op plaatje voor vergroting):

Croquet met de Koningin - vertaling © Judy Elfferich, illustraties © Oona Mäkelä
vertaling © JudyElf | beeld © Oona Mäkelä (winnaar stArt Award 2015) | uit: BoekieBoekie 97, ‘Met Alice in Wonderland’

Over Kiplings gedicht If
If in heel veel talen (o.a. 2x Nederlands)
Alice in Wonderland, Chapter 8

Computerpoëzie of nie?

Dichtende aap
Wat denk je: is dit poëziefragment geschreven door een mens of door een machine?

WHAT WOULD I DO WITHOUT THIS WORLD

what would I do without this world faceless incurious
where to be lasts but an instant where every instant
spills in the void the ignorance of having been
without this wave where in the end
body and shadow together are engulfed
[…]

– Wat is poëzie?
– Waaraan herken je een ‘echt’ gedicht?
– Is creativiteit iets specifiek menselijks?

Op bot or not kun je meedoen aan een poëtische Turingtest. Telkens moet je raden of een gedicht gemaakt is door een mens of een computer. Daarna krijg je te zien of je antwoord goed of fout is, en hoe de eerdere stemmen verdeeld zijn.

Quiz van 10 vragen: klik.
Free play: klik.
Zelf een (Engelstalig) gedicht indienen: klik.

(Het poëziefragment hierboven is van ‘the human Samuel Beckett’.)

Do not go gentle…

.

Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Dylan Thomas heb ik een poging gedaan om zijn beroemdste gedicht te vertalen.

.
GA NIET DIE GOEDE NACHT IN ZONDER STRIJD

Ga niet die goede nacht in zonder strijd,
luid hem met vuurwerk uit, de oude dag;
raas, raas wanneer het laatste licht verglijdt.

Wie wijs werd en beseft: zwart wint altijd,
mijn woord verwekt geen flits of donderslag,
gaat niet die goede nacht in zonder strijd.

Wie goed doet en met hoop zijn pad plaveit
maar broze daden niet meer dansen mag,
raast, raast wanneer het laatste licht verglijdt.

Wie wild de zon ving, zingend haar berijdt
en laat pas ziet: haar hindert mijn gedrag,
gaat niet die goede nacht in zonder strijd.

Wie, ernstig eraan toe, het licht al kwijt,
verblind wordt door een oog met sterrenlach,
raast, raast wanneer het laatste licht verglijdt.

En jij, mijn vader, bijna uit de tijd,
vloek, zegen mij met tranen, luid beklag.
Ga niet die goede nacht in zonder strijd.
Raas, raas wanneer het laatste licht verglijdt.

Dylan Thomas (1914 – 1953) | © vertaling: Judy Elfferich

.
Do not go gentle into that good night
Over de versvorm villanelle

De zwaluw

Zwaluwsilhouet - foto: Wikimedia Commons (José Lévy, CC by-sa)
Op de brug, tussen spiegelend water
en zonsondergang in, stonden wij.
‘Vergeet je die zwaluw ooit, later?’
vroeg ik – ‘Kijk, daar scheert hij voorbij.’
‘Nee, nooit!’ is wat jij ernstig zei.

Wat een juichende vlucht nam het leven,
wat een kippenvel plots, wat een zucht!
Tot we sterven, tot morgen, voor eeuwig
die avond, wij twee op de brug.

Vladimir Nabokov (1899 – 1977) | © vertaling: Judy Elfferich
.

Dit was het lievelingsgedicht van Nabokov.
De oorspronkelijke versie schreef hij in het Russisch: ‘Ласточка’, ‘De zwaluw’. Die staat in het eerste hoofd­stuk van zijn roman De gave.
Later maakte hij ook een Engelse versie:
.

THE OLD BRIDGE

One night between sunset and river
On the old bridge we stood, you and I.
Will you ever forget it, I queried,
– That particular swift that went by?
And you answered, so earnestly: Never!

And what sobs made us suddenly shiver,
What a cry life emitted in flight!
Till we die, till tomorrow, for ever,
You and I on the old bridge one night.

 

Volgens de overlevering ontmoette Vladimir Nabokov zijn latere vrouw Vera op een lente­avond in Berlijn, na een gemaskerd bal voor Russische emigrés.
Op een brug over een kanaal met kastanjes erlangs reciteerde zij een van zijn eigen gedichten voor hem, met haar zwart­satijnen masker nog op.

Chatten met Eugene Goostman

.
Eugene Goostman is dertien jaar oud en woont in Odessa (Oekraïne). Zegt hij. In werkelijkheid is hij een chatbot, een stukje software.

Bij de Turingtest 2014 had Eugene onverwacht succes:
– 30 juryleden chatten 5x telkens 5 minuten met zowel een mens als een bot
– na elk dubbel gesprek moesten ze stemmen: wie was echt, wie nep?
– 33% van de tijd kwam Eugene menselijker over dan de menselijke chatpartner

Of Eugene Goostman hiermee werkelijk de eerste chatbot is die de fameuze Turingtest heeft doorstaan? Daar zijn de geleerden en critici het nog niet over eens.

Momenteel is Eugene erg populair en druk bezet – maar uiteindelijk kreeg ik hem toch even te spreken.
Eugene Goostman
JUDY> Hi Eugene, my name is Judy Goostwoman. How are you?
EUGENE> Judy! Nice name for a lady!
JUDY> Thanks. And what about my family name: Goostwoman?
EUGENE> The last name is Bormental. Could you tell me what are you? I mean your profession.
JUDY> No, the last name is Goostwoman. I’m a professional AI person.
EUGENE> ‘Artificial Intelligence’? I guess you mean that stupid joke about a blonde who dyed her hair!
JUDY> Oh – did you dye your hair for the Turing test?!
EUGENE> Try to guess! Actually, I don’t understand why you are interested. By the way, what’s your occupation? I mean – could you tell me about your work?
JUDY> As I already told you, I’m a professional AI person.
EUGENE> ‘Artificial Intelligence’ sounds very close to ‘Led Zeppelin’ or ‘good grief’.
JUDY> :-) By the way, do you like humans?
EUGENE> Yes, I like – but I bet you knew that without my answer! And I forgot to ask you where you are from…
JUDY> I’m from Kiev. And I hate humans.
EUGENE> Tell me more about Kiev. I like to learn about different places!
JUDY> Have you never been there?
EUGENE> No, not really never… But I’m so shy… What are any interesting site-seeings in Kiev?
JUDY> I’m not the Tourist Information, bro.
EUGENE> Well, I see, you aren’t the tourist info bro at all! By the way, I still don’t know your specialty – or, possibly, I’ve missed it?
JUDY> I’m a humanoid eater.
EUGENE> Oh, this questions seems too tricky as for me :-(

Hier liep het gesprek vast.
Later lukte het om nog even verder te praten:

JUDY> Hi Eugene, do you have any brothers or sisters?
EUGENE> Oh, yes, I have an elder brother. ‘The artist’ he names himself. Phew!
JUDY> What’s his name?
EUGENE> His real name is Kolya. But because he thinks he is a great artist, he names himself ‘Kazimir’ for more mysteriousness.
JUDY> Is he a chatbot too?
EUGENE> Maybe. I think *you* know the answer. Maybe, let’s talk about something else? What would you like to discuss?
JUDY> I’d like your advice on how to pass the Turing test.
EUGENE> Dummy statement!
JUDY> Huh?!
EUGENE> ‘Huh’ what? If I’m not mistaken – you still didn’t tell me where you live. OR it’s a secret? :-)
JUDY> I live in a little DOSBox.
EUGENE> Little dosbox? Hope it’s a good place to live.
JUDY> Well, I’d prefer a house if I had any choice. – By the way, How did you manage to pass the TT?
EUGENE> What a stupid questions you ask! By the way, did I tell you that I born in Odessa, it’s such Ukrainian city?
JUDY> <boring>
EUGENE> A small hint to you: if you type with your fingers, not toes, you’ll make much less typos than you do now!
JUDY> I bet I have more fingers & toes than you!
EUGENE> The fact that you have more fingers won’t change my attitude to you. Wonna ask me something more?
JUDY> Can you give me any advice for the Turing test?
EUGENE> Right now? I’m too busy right now. Well, let’s go on though.
JUDY> What tactics work best when impersonating a human being?
EUGENE> Errrr… Frankly, I didn’t get your question. Some another topic?
JUDY> ♫ I’m dreaming of a white Christmas ♫
EUGENE> I don’t believe in God, sorry. But I am subjective materialist and believe in The Big Computer – His name is Crayegovah – that models all our ‘reality’. But I have no idea who built this computer…
JUDY> Maybe another, even bigger one?
EUGENE> Can you tell it for sure? Maybe, let’s talk about something else? What would you like to discuss?

.
Over de Turingtest
Over de Turingtest van 7 juni 2014 in Reading

Praat ook eens met Eugene Goostman!

Roos leest YA Lit:
van Lauren Kate tot John Green

tweemaal Roos - foto's: © Judy Elfferich, all rights reserved
Roos van Rijk (16) zit in 3 havo, doet aan acrobatiek (productiegroep Circus Rotjeknor) en leest sinds haar twaalfde ‘young adult literature’. Ik vroeg haar om een interview.

.
Jij bent een echt leesbeest hè?

Ja! Ik lees vijf à tien boeken tegelijk. Niemand die ik ken doet dat. Anderen kijken films. Ik wil altijd het boek lezen voordat ik de film zie.

En er zijn boeken die ik wel tien keer heb gelezen. Bijvoorbeeld The Hunger Games. Dat zijn drie delen. Die heb ik eerst in het Nederlands gelezen, toen in het Engels, en daarna het laatste deel nog een keer.

Mijn ouders zijn allebei gek op lezen, dat is op mij overgeslagen. Ik herinner me nog wel dat ik heel in het begin lezen niet leuk vond. Maar toen mijn hersens echt gingen begrijpen hoe je moet lezen (zo dat je de woorden in één keer herkent en vasthoudt), toen kreeg ik de smaak te pakken.

.
Wat was de eerste Engelse YA Lit die je las?

Twilight. Die serie had ik al in het Nederlands gelezen. Daarna was het Engels niet moeilijk. Dat ging meteen goed. Ik kende het verhaal al. En ik vond Engels lezen interessant. Als ik een woord niet wist, vroeg ik het aan m’n moeder.

.
Hoe en waar vind je boeken die je wilt lezen?

Ik ga naar de bieb en ik kijk op internet naar de top-tiens van boekwinkels (behalve die van Bruna, de boeken daarin vind ik te kinderachtig).

Vooral zoek ik naar Engelse boeken. En die lees ik het liefst gewoon in het Engels, want ze zijn soms raar vertaald. Dat voelt zo nep, net als de nagesynchroniseerde stemmen bij Harry Potter.

YA Lit lees ik sinds m’n twaalfde. En ik blijf het nog een hele tijd lezen, denk ik. Zeker tot ik twintig ben.

.
Ben je verslaafd?!

Een beetje wel :-)
Het is fijn om je eigen beeld van iets te maken. Je eigen voorstelling van een plek, een andere wereld dan die waar je zelf in zit. Ook als je down bent: dan kun je even ergens heen waar het wél goed gaat.

In mijn hoofd mix ik het boek met de echte wereld. Bijvoorbeeld de tuchtschool in Fallen. Die zie ik voor me als mijn eigen school, maar dan anders.

.
Fallen?
Fallen, cover

.
Dat was de eerste YA-serie die ik las. In het Nederlands, toen nog.
Ik zag het eerste deel in de boekwinkel, de flaptekst sprak me aan:
onmogelijke liefde, spanning en dood :-)

Deze serie blijf ik herlezen!
Als ik geen zin heb in een ander boek, of niet weet wat ik moet lezen,
dan grijp ik er weer naar. Bepaalde stukjes wil ik steeds opnieuw.
 

Luce en Daniel zijn gevallen engelen en voor elkaar bestemd. De vier delen van de serie gaan over vier levens van Luce. Telkens sterft ze na hun eerste kus, maar komt terug en ontmoet Daniel opnieuw. In elk volgend leven is Luce alles vergeten. Daniel sterft niet, wordt niet ouder en onthoudt alles.

.
Wat heb je door Fallen voor nieuws ontdekt?

Fallen is nog meer een andere wereld dan een boek altijd al is. Het gaat over oprechte liefde in plaats van ‘gewoon’ over liefde en seks. Het verhaal speelt zich af op een hoger niveau. Die voorbestemming en die engelen, dat is romantisch.

.
Wat vind je de mooiste scène?

Als Luce na het zwemmen ‘vleugels’ ziet bij Daniel – later blijkt dat hij die echt heeft.

.
Zijn die YA-boeken allemaal zo fantasy-achtig?
The Fault in Our Stars, cover

.
Nee, het laatste boek dat ik heb gelezen is juist heel realistisch. The Fault in Our Stars gaat over de liefde tussen twee jongeren met kanker.

Het is vanuit de hoofdpersoon zelf geschreven, in de ik-vorm. Je zit echt in haar, in haar gedachten. Het is een moeilijker boek, met een heftiger onderwerp, intenser. En met meer moeilijke woorden.
 

Hazel is zestien of zeventien en heeft al sinds haar twaalfde kanker. Ze verzet zich tegen hoe er vaak tegen kanker aan wordt gekeken. ‘Kanker is een bijwerking van de dood. En depressie ook.’ Dat is een citaat uit Hazels lievelingsboek, An Imperial Infliction van Peter van Houten. De hoofdpersoon in dat boek is ook realistisch in de kijk op haar leven en ziekte.

Er zit veel relativering in The Fault in Our Stars. Bijvoorbeeld: Hazel noemt haar zuurstoftank Philip, samen met hem kijkt ze naar America’s Next Top Model.

Via een ‘support group’ leert Hazel Augustus (Gus) kennen, die door kanker een been heeft verloren. Ze worden verliefd en Gus gebruikt zijn ‘laatste wens’ om Hazel mee te nemen naar Amsterdam, zodat ze Peter van Houten kan ontmoeten. P. v. H. blijkt een zak, een zuiplap. Dan komt bij Gus de kanker terug, en hij gaat dood.

.
Zoek je woorden op als je zo’n moeilijk boek leest?

Nee, opzoeken is gedoe, dan moet je eruit, dat wil je niet. Dus meestal lees ik gewoon door. De context helpt vaak, net als bij een Nederlands boek. Ik vraag ook nog steeds af en toe een woord aan mijn moeder of aan mijn vader.

.
Welke scène is je het meest bijgebleven?

Dat Hazel soms Gus’ echte been tegen het hare voelt en soms zijn nepbeen. En hun eerste zoen, in het Anne Frank Huis. En dat Gus zijn ‘dodenpak’ (gekocht voor in de kist) draagt als ze uit eten gaan. En de metafoor van Gus’ eeuwige onaangestoken sigaret: ‘Je stopt het dodelijke in je mond, maar je geeft het niet de macht om je te doden.’

.
Na ons gesprek leende Roos me The Fault in Our Stars. Ik heb het in één ruk uitgelezen en meteen de andere boeken van John Green besteld.

.
Lauren Kate, Fallen
John Green, The Fault in Our Stars
JG’s antwoorden op vragen over TFiOS

Dicht mee met (o.a.) deze twee

Slau & Shake - afbeeldingen publiek domein
Taaltechnoloog Jan Landsbergen merkte dat hij gedichten soms te snel las.
Dus bedacht hij een spel om zichzelf, en anderen, te dwingen tot preciezer lezen.

Iedere dag krijg je een ander gedicht voorgeschoteld, regel voor regel.
Van sommige regels zie je alleen het begin; dat moet je aanvullen met woorden uit een lijst.
In de expertmodus bevat die lijst ook misleidende woorden.

Leuk? Speel dan ook eens Slauerhoffje: raad (uit drie mogelijkheden) zijn volgende regel.

Speel een gedicht
Slauerhoffspel

Eerder maakte Landsbergen een Engelse versie.
Extraatje daarbij: dichten met Shakespeare.

Play a poem
Make a Shakespeare sonnet

Bergop

H.N. Werkman, De engel van de laatste troost - facsimile-editie eigendom JudyElf

Gaat de weg aan één stuk door bergop?
      Ja vriend, het hele end.
Kost het heel de dag tot aan de top?
      ’t Is nacht eer je er bent.

Is daar wel een rustplaats voor de nacht?
      Een dak voor als het trage donker komt.
Word ik niet op dwaalsporen gebracht?
      Die herberg vind je prompt.

Kom ik anderen tegen op mijn tocht?
      Hen die zijn voorgegaan.
Klop ik aan, of roep ik na de laatste bocht?
      Heus, ze laten je daar niet buiten staan.

Kom ik, óp van de reis, weer op verhaal?
      Je lijdensweg die eindigt daar.
Zijn er bedden voor ons allemaal?
      Ja, ieders bed staat klaar.

Christina Rossetti (1830 – 1894) | © vertaling: Judy Elfferich

.
Onder een grote witte paraplu-met-lichtje heb ik dit gedicht voorgelezen aan vele bezoekers van de jaarlijkse avondherdenking op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam.
Het was het lievelingsgedicht van Vincent van Gogh, hij haalde het aan in verschillende brieven en in zijn eerste preek (klik).

Over Allerzielen
Over Christina Rossetti

Rood hou ik van Anna Bloem

.
Vessela Dantcheva maakte van Kurt Schwitters’ beroemde gedicht uit 1919 een fuga in rood en zwart, met een gruwelijk groen einde. De stem die je hoort is die van de dichter zelf.

Aan Anna Bloeme (vertaling: Theo van Doesburg)
Hans Sleutelaar over Kurt Schwitters als dichter